یکی از تجهیزات ایمنی فردی، تجهیزات و دستگاه های تنفسی هستند. ماسک تنفسی یکی از مهمترین تجهیزات ایمنی تنفسی است که بسیار متنوع است. ماسک ها اشکال متفاوتی داشته و هریک برای استفاده در مکان و محیط خاصی طراحی شده اند. محیط و مدت زمان استفاده، تعیین می‌کند که از کدام یک از آنها باید استفاده شود. چرا که انتخاب اشتباه ماسک یا هر ابزار ایمنی دیگری ممکن است باعث نتایج جبران ناپذیری شود. در ادامه، با انواع مختلف ماسک های تنفسی و نکات مهم مربوط به آن آشنا خواهید شد.
مطالبی که در اینجا خواهید خواند:
کاربرد ماسک ها | انتخاب درست ماسک | انواع ماسک تنفسی | ماسک های تصفیه هوا | ماسک های هوارسان | دسته بندی ظاهری ماسک | فیلتر ماسک | نکات حیاتی و کلیدی | ماسک محافظ صورت
ماسک ها چه کاربردی دارند و چرا باید از آنها استفاده کرد؟
استفاده از ابزارهای تنفسی از جمله ماسک ها برای حفظ سلامت افراد بسیار مفیداند. علاوه بر تامین سلامت افراد، در بسیاری از مواقع، این ابزارها باعث نجات جان افراد می‌شوند. ماسک ها فقط برای مقابله با آلودگی هوا استفاده نمی‌شوند و در مواقعی ضرورت پیدا می‌کنند. مشاغل بسیاری هستند که در معرض هوای بسیارآلوده یا پر از گرد و غبار، گازها و بخارهای سمی و دود فراوان هستند. ابن افراد قبل از ورود به چنین اماکنی باید از ماسک های مخصوص استفاده کنند. تصور کنید آتش نشانان بدون ماسک بخواهند وارد جایی پر از دود و آتش شوند. بدون نصب ماسک بر روی صورت، به دلیل عدم وجود اکسیژن و گازها و بخارهای سمی، قطعا خیلی زودتر تحت تاثیر حیط قرار می‌گیرند. برای مشاغلی مانند معادن، ورود به چاه ها و اماکن زیر زمین، مواد شیمیایی و مانند آن ضروری است که از تجهیزات تنفسی مناسب و مرغوب استفاده کنند.
انتخاب درست ماسک تنفسی و نکات مربوط به آن
ماسک ها ابتدا باید به درستی انتخاب شوند. درست بر روی صورت قرار گیرند و به درستی استفاده شوند. در ابتدا کارفرمایان باید به دقت محیط را بسنجند. میزان اکسیژن موجود در هوا و غلظت مواد سمی و خطرناک محیط باید مشخص شود. برای تهیه و استفاده از ماسک، باید به نکات زیر توجه کنید.
- بررسی میزان خطر محیط، تعیین میزان شدت آن و مشخص کردن میزان حفاظت مورد نیاز
- انتخاب ماسک مناسب، با توجه به شرایط بررسی شده در مورد 1
- مراجعه به پزشک جهت تایید یا انتخاب ماسک
- یادگیری استفاده درست و صحیح از آن
- مراقبت از ماسک
- توجه به مدت زمان استفاده از ماسک
بدانید: بولدترین علائم ایمنی محیط کار که کارکنان باید یاد بگیرند
دسته بندی انواع ماسک تنفسی به لحاظ کارایی
همانطور که گفتیم ماسک ها به دلیل قابلیت های مختلف، کاربرد متفاوتی دارند. اگر به لحاظ کارایی بخواهیم آنها رابررسی کنیم، این محصولات به 2 دسته کلی تقسیم می‌شوند، سیستم های پالایشگر تنفسی و سیستم های هوارسان. در واقع اولی تصفیه کننده هوا و دومی تامین کننده هواست.
1. ماسک های تصفیه کننده هوا یا سیستم پالایشگر تنفسی
کاری که این ماسک ها انجام می‌دهند این است که هوا را از صافی عبور می‌دهند تا هوایی که فرد استنشاق می‌کند، پاک و به دور از آلودگی باشد. معمولا فیلتر یا فیلترهایی که بر روی ماسک نصب می‌شوند کار تصفیه هوا را انجام می‌دهند. تصور کنید می‌خواهید وارد محیط آلوده ای شوید و زمانی را در آنجا بمانید. طبیعی است تنفس گازهای سمی می تواند سلامتی شما را تهدید کند یا باعث سرگیجه و بیهوشی شما شود و امکان هوارسانی از بیرون هم وجود ندارد. در این مواقع استفاده از این نوع ماسک ها مفید خواهد بود. ماسک های تصفیه کننده هوا به 4 دسته کلی تر تقسیم می‌شوند.
- ماسک فرار
- ماسک حذف کننده ذرات
- ماسک حذف کننده گاز و بخار
- ماسک الکتریکی تصفیه کننده هوا
ماسک فرار
این ماسک برای مواقع ضروری طراحی شده است و برای استفاده طولانی مدت مناسب نیست. ماسک فرار یا ماسک نجات، برای فرار از محیط آلوده و خطرناکی که به طور اتفاقی در آن قرار می‌گیرید، استفاده می‌شود. با این ماسک شما نمی توانید مدت زیادی در محیط آلوده بمانید و باید هرچه سریعتر از آنجا خارج شوید. اگ در محیطی کار می‌کنید که امکان نشت گازهای سمی وجود دارد، وجود چنین ماسکی در محیط کار ضرورت پیدا می‌کند. این ماسک ها نه همیشه، اما معمولا به صورت نیم صورت طراحی می‌شوند.
ماسک حذف کننده ذرات
ماسک حذف کننده ذرات می‌تواند ذرات ریز گرد و غبار و مانند آن را حذف کند و برای ورود به9 چنین محیط هایی باید ماسک و فیلتر مناسب این محیط را تهیه کنید. ماسک نمدی نمونه ای از این ماسک هاست. از موادی مانند نمد، کاغذ، پارچه و در کل از مواد فیبری و الیافی برای تهیه این نوع ماسک استفاده می‌شود.
ماسک ضدگاز شیمیایی
ماسک شیمیایی یا همان ماسک حذف کننده گاز و بخار، از ورود گازها و بخارات موجود در هوا جلوگیری می‌کند. گاز آمونیاک، مونوکسید کربن، گاز اسیدی، بخار جیوه و در کل بخارات آلی، نمونه ای از این مواد است. ماسک فیلتردار شیمیایی در هر دو مدل نیم صورت و تمام صورت طراحی و تولید می‌شود.
ماسک الکتریکی
در داخل این ماسک ها، یک باتری قرار دارد. به همین جهت به آنها ماسک الکتریکی گفته می‌شود. دمنده یا فن الکتریکی موجود در ماسک، باعث حذف و خروج هوای آلوده داخل ماسک به بیرون و تولید یک هوای پاک برای تنفس، می‌شود.
2. ماسک های هوارسان (ماسک فشارمثبت)
به ماسک های هوارسان، ماسک های فشار مثبت هم گفته می‌شود. کاری که این سیستم های هوارسان انجام می‌دهند این است که اکسیژن تنفسی مورد نیاز فرد را از یک منبع خارجی تامین می‌کند. اگر آلاینده های هوا آنقدر زیاد باشد که فیلتر ماسک نتواند آلاینده های هوا را حذف کند، استفاده از ماسک های هوارسان ضرورت پیدا می‌کند. همچنین اگر مکانی که قصد ورود به آن را دارید اکسیژن کافی برای تنفس وجود نداشته باشد باید از ماسک هوارسان برای تامین اکسیژن موردنیاز، استفاده نمود.
- ماسک کپسول دار
- ماسک هوارسان شلنگی
ماسک کپسول دار (ماسک کپسول سرخود)
این نوع ماسک ها یک کپسول که در آن هوا و اکسیژن قرار دارد، با خود به همراه دارند. هوایی که در این کپسول وجود دارد بسته به اندازه محفظه و تراکم هوا، متفاوت است. هوای موجود در کپسول، معمولا می‌توانندحداکثر تا 4 ساعت، اکسیژن تنفسی فرد را تامین کنند.
ماسک هوارسان شلنگی
ماسک های هوارسان شیلنگی، کپسول ندارند. این ماسک ها، هوا را از از یک منبع خارجی و به بیان ساده تر از برون آن محیط، تامین می‌کنند. این منبع هوا، یک منبع ثابت هوای فشرده یا یک کمپرسور دمنده هواست. این هوا از طریق شیلنگی که به ماسک متصل است منتقل می‌شود. میزان فشار اکسیژن ارسالی با توجه به طول شیلنگ باید طوری باشد که حداقل اکسیژن مورد نیاز فرد را تامین کند و شدت آن کم نشود.
آیا می‌دانید
ماسک های دارای دماغ گیر قابل تنظیم، بهتر و محکم تر روی صورت قرار می‌گیرند
انواع ماسک به لحاظ ظاهری
-
ماسک های نیم صورت
این ماسک ها، دهان و بینی را می‌پوشانند و به صورت یک یا چند فیلتره موجود هستند.
-
ماسک های تمام صورت
ماسک تمام صورت، علاوه بر دهان و بینی، از چشم ها نیز محافظت می‌کند. در واقع این ماسک ها با پوشاندن کل صورت، به میزان کم یا زیاد از آسیب ها و حساسیت های پوستی هم جلوگیری می‌کند.
-
ماسک سوپاپ دار
ماسک های سوپاپ دار، همان ماسک های معمولی هستند که ما از داروخانه ها تهیه می‌کنیم. از این ماسک ها معمولا برای مقابله با آلودگی هوا و یا در کارگاه ها استفاده می‌شود. ماسک های سوپاپ دار، دارای سوپاپی بر روی خود هستند و در مدل های کاسه ای و تاشو تولید می‌شوند. این ماسک ها عمدتا از جنس پارچه یا کاغذ هستند. این ماسک برای استفاده در محیط های بسیار آلوده و مقابله با مواد شیمیایی به هیچ عنوان مناسب نیستند و کارایی ندارند.
فیلتر ماسک
مهمترین بخش یک ماسک، فیلتر آن است. در واقع فیلتر ماسک تعیین می‌کند که آن ماسک چه کاربردی دارد و مورد استفاده آن چیست. فیلترها هم مانند ماسک ها تنوع زیادی دارند که در مقاله ای جداگانه به طور مفصل درباره آن صحبت خواهد شد.
نکات مهم و حیاتی در استفاده از ماسک، فیلتر ماسک و بند
- ماسک را همواره تمیز نگه دارید و پس از هربار استفاده آن را چک کنید تا سالم و تمیز باشد و چیزی مانند آشغال جلوی آن را نگرفته باشد.
- ماسک باید در جای خشک و خنک نگهداری شود و از گرد و غبار، آلودگی هوا و هر آلودگی به دور باشد.
- بند ماسک بسیار مهم است، مرتب چک کنید تا پاره نشده و شل نشده باشد در غیر این صورت بسیار خطرناک است.
- خراب شدن شیشه ماسک شیمیایی می‌تواند باعث مرگ فرد شود. با مشاهده هرگونه پارگی، آسیب دیدگی و ترک، باید آن را تعویض نمود. در مورد سایر ماسک ها هم این قضیه صدق می‌کند.
- ماسک را در محیط بسته قرار ندهید
- برای شست و شو، اجزای ماسک را باز کنید.
- اندازه ماسک را متناسب با صورت خود انتخاب کنید طوریکه بزرگ یا کوچک نبوده و راه نفوذ هوا وجود نداشته باشد.
نکته
زمانی که ماسک بر روی صورتتان نصب است به محض اینکه مزه، بو، سوزش، خارش و مانند آن احساس کردید یعنی فیلتر دچار مشکل شده و درست عمل نمی‌کند. بنابراین در اولین فرصت محل آلوده را ترک کنید و فیلتر را عوض کنید.
ماسک محافظ بینی و صورت
یکی از انواع ماسک ها، ماسک های محافظ بینی و صورت هستند. ماسک های محافظ، از ابزارهای ایمنی تنفسی نیستند اما چون از ابزارهای ایمنی محسوب می شوند در اینجا می‌خواهیم اشاره ای کوتاه به آن داشته باشیم. یکی از مدل های این محصول برای محافظت از بینی و نوع دیگر برای محافظت از کل صورت طراحی شده است. این ماسک های محافظ قادرند از اجزای صورت در برابر ضربات فیزیکی و فشار محافظت کنند تا صدمه نبینند.
رعیت نکات ایمنی به خصوص در محیط کار باید همواه از اولویت های هر شخص باشد. استفاده از ابزار ایمنی تنفسی و ماسک های تنفسی هم از این قاعده مستثنا نیستند. نکته ای که باید به آن بسیار دقت کرد این است که باید با دانش کافی برای تهیه این ابزار اقدام نمود. زیرا انتخاب اشتباه ماسک ممکن است در مواردی، جان فرد را تهدید کند. ابزارهای ایمنی تنفس فقط به ماسک ها محدود نمی‌شود. فیلترها هم از ابزارهای مکملی هستند که بسیار اهمیت دارند که در آینده در ادامه این مقاله، در مورد فیلترها و انواع آن توضیح خواهیم داد.
بخوانید: آیا تضمین امنیت با وسایل حفاظت فردی به دست می‌آید؟
خوب بود.