فرش ترکمن ؛هنر، زیبایی، اصالت

در قالی بافی، فرش ترکمن پدیده ی ویژه ایی است، که گاهی ممکن است فرش ایرانی با بافته یی از هند ، قفقاز ، آناتولی ، و حتّی دورتر از اینها اشتباه شود . اما در مورد قالی ترکمن ، تقریباً چنین اشتباهی نمی شود. زیرا قالی ترکمن برای خود چهره ای مشخص دارد. سرگذشت این قالی ناشناخته است زیرا کهن ترین نمونه های بازمانده ی آن دویست – سیصد ساله هستند .

تار و پود قالی‌های ترکمنی بیشتر از پشم است و آنها از پشم گوسفندان خود برای بافتن فرش‌های‌شان استفاده می‌کنند قالی ترکمن را زنان روی دار افقی و درون چادرهای عشایری می‌بافند که در نتیجه بافت قطعات کوچک‌تر در بین‌شان رواج دارد. علاوه بر قالی، انواع دیگری از بافته‌های فرش و گلیم‌گونه نیز که عمدتاً کاربرد ویژه‌ای دارند در مناطق ترکمن‌نشین تولید می‌شود که از آن جمله می‌توان به خورجین، آلمالیق و اجاق‌باشی اشاره کرد.

طرحهای رایج فرش ترکمن

طرح‌ و نقش فرش ترکمن اصیل همه تکراری است. یعنی از تکرار یک یا چند نقشمایه شکل می‌گیرند. اما به گفته (جان تامپسن) ویژگی طرح و نقش، فرش ترکمن می‌توان بدین سان نیز توصیف کرد که ویژگی بافت ترکمن «گل» است.

اغلب نظریه‌ها می‌گویند که طرح و نقش فرش ترکمن نشانه چیزی است، از جمله نظام آبیاری و مزارع، چادرهای یک اردو، و انواع گل. اندیشه ی دیگر این است که نقش های ترکمن از طرح های در هم رفته و رایج دوره ی تیموری گرفته شده است. این نظریه مبتنی بر شباهت گل های ترکمنی است با نقش های قالی هایی که در مینیاتورها تصویر شده است. متاسفانه شباهت فقط سطحی است.

نقش‌های تمرکز یافته از جمله نیلوفر آبی، شقایق، ابر، موج و نمونه‌های دیگر رایج هنری از شرق به هنر آسیای مرکزی راه یافته اند. آنها را از قرن نهم هجری (پانزدهم میلادی) در قالی ترکمن و از قرن دهم هجری (شانزدهم میلادی) در قالی‌های ایرانی می‌توان دنبال کرد.

رنگ بندی فرش ترکمن

فرش ترکمن، در دورانهای گذشته، تنها از رنگهای گیاهی و سنتی بهره می گرفته است، اما در فاصله ی دو جنگ بین الملل، رنگ های طبیعی که معروف ترین آنها روناس و قرمز دانه بود از بین رفت و رنگ های شیمیایی جای آنها را گرفت. از ره آورد این جنگها، از بین رفتن رنگ سرخ تیره ی (فلفلی) قدیم بود که به جای آن قرمز روناسی (آنیلین)، استفاده می شود.

رنگ در فرش ترکمن محدود است. فرش ترکمن تنوع رنگ آمیزی فرشهای دیگر نقاط ایران را ندارد.سابقاً پنج رنگ (سفید، سیاه، سبز تیره، لاکی تیره، و لاکی متمایل به زرد) در فرش ترکمنهای ایران به کار می رفت ولی هم اکنون با تلاش افرادی همچون نیاز جان نیازی این رنگها به عدد دوازده رسیده است تا فرش ترکمنی ایران بتواند گامی در راه پیشرفت بگذارد. رنگهایی که او افزوده عبارتند از: طوسی، دارچینی، عبایی، قهوه اییروشن، قهوه یی تیره، طلایی، نخودی و آبی آسمانی، زیتونی، سرمه یی، سبز، مشکی، لاکی.

ویژگی های فرش ترکمن

بیشتر قالی‌های ترکمن از نوع درشت‌باف هستند. مهم‌ترین ویژگی فنی آنها تک‌ پوده بودن ‌شان است (تک‌پود نازک) که همراه قالیچه‌های بلوچ از بارزترین نمونه‌های این شیوه به شمار می‌رود تا آنجا که می‌توان گفت فرش‌های ترکمن تخت‌باف هستند.

چگونه فرش ترکمن را بشناسیم؟

علاوه بر استفاده خیلی زیاد از طرح گل از دیگر روش‌های شناسایی فرش ترکمن استفاده از دو ابر پیچ در پیچ به شکل هندسی بسیار زیباست که این نقوش بر تارک فرش ترکمن فراوان می‌نشیند.این نقوش هندسی غیر از دستبافته‌ها در زیورآلات، قاب دعا، گل یقه‌ها و حتی سنگ مزارها و درآرایش احشام ترکمن‌ها نیز به چشم می‌خورد.

در نهایت باید افزود که تمامی هنرهای مردم ترکمن ارتباط مستقیمی با طبیعت اطراف دارد.

همچنین بخوانید:

http://blog.gilar.ir/%d9%81%d8%b1%d8%b4-%d9%86%d8%a7%d8%a6%db%8c%d9%86/