فرش قم ؛ نگین انگشتری فرش دستباف ایرانی

قم شهری تاریخی و مذهبی است که  در 120 کیلومتری جنوب تهران واقع شده. فرش قم در حال حاضر جایگاهی ویژه ای در صنعت فرش ابریشم ایران دارد .اگرچه قالیبافی تا صد سال گذشته در قم صنعت بزرگی محسوب نمیشد اما استفاده از پشم و ابریشم با کیفیت و مرغوب در کنار رنگ ها و نقش های شگفت انگیز، آن را تبدیل به کالایی لوکس و البته جزو گران قیمت ترین فرش های دستباف جهان کرده است که در دنیا شناخته شده و بسیار محبوب است.

ساختار فرش قم

قالی‌های قم ابتدا با استفاده از پشم‌های نه‌چندان ظریف وارد بازار می‌شدند، ولی در طول زمان هنرمندان قالیباف قمی تحول قالیبافی را به حد تکامل رساندند و با مهارت و توانایی خاص اقدام به بافت فرش‌های تمام‌ ابریشم با رج-شمار بسیار بالا کردند. قالی‌های نفیسی که به این ترتیب و با این نخ‌های ظریف ابریشمی به بازار راه یافتند به «گل ابریشم» معروف شدند.

عامل تعیین کننده برای شناسایی قالی های قم کاری تکنیکی است، چرا که طرح آن کاملاً منظم و کامل است. اگر به قالی های جدید با کیفیت عالی (مثلاً قالی های کاشان، تهران، کرمان و غیره) دقیق شویم، در پشت این قالی ها بخصوص در کلفتی پودها، تار و یا گره ها، پاره ای بی نظمی ها را خواهیم دید که البته قابل چشم پوشی اند. این بی نظمی در قالی های قم مطلقاً وجود ندارد و نظم آنها به نحوی است که گاهی انسان را به تردید می اندازد و این تردید تا جایی است که فکر می کند مبادا این قالی با ماشین بافته شده است.

قالیهای قم بسیار بادوام و بیشتر جنبه تزئینی دارند و از بهترین تولیدات قالیهای ایران محسوب می شوند.

طرحهای رایج فرش قم

طرح‌های قالی‌های قم مانند رنگ‌های مورد استفاده‌شان از تنوع و گستردگی خاصی برخوردار هستند. نقشه‌های قالی‌های قدیمی قم از طرح‌هایی مشهور به لچک و ترنج شاه عباسی، محرمات، محرابی و شکارگاه تشکیل می‌شدند. این طرح‌ها که با اقتباس از نقشه‌ فرش‌های کاشان و اصفهان تهیه شده بود به سرعت با خلاقیت طراحان قم متحول و سبک جدیدی در صنعت قالیبافی ایران پدیدار شد. این سبک با ویژگی‌هایی مانند طراحی استادانه و هماهنگی نقوش و رنگ‌آمیزی بدیع و کم‌نظیر به «سبک فرش قم» مشهور شد.

رنگ های فرش

صنعت قالیبافی قم همواره به استفاده از رنگهای زیبا و چشم نواز مشهور بوده است. تعداد رنگهای مصرفی در فرش قم، ابتدا محدود به چهار الی 6 رنگ بوده است اما به موازات تکامل طرح های اولیه فرش، تعداد رنگها نیز در فرش قم افزایش یافته است.

در سالهای اخیر رنگهای فرش قم از 16 رنگ اصلی لاکی روشن و تیره ، سرمه ای، کرم روشن و تیره، نخودی ، بژ ، قهوه ای سوخته و روشن ، آبی روشن و سیر ، مشکی، خاکی، طلایی و مسی تشکیل شده که به این فرش ها جلوه ای زیبا میبخشد.

چگونه فرش قم را بشناسیم؟

قالی های قم از طریق رنگ های روشن زمینه آن (سفید عاجی، کرم، زرد) قابل تشخیص هستند که عموماً، این زمینه عاری از ترنج ها و لچک ها می باشد. هر چند که نقش آنها در موضوعاتی که ارائه می کنند،دارای پاره ای نا استواری ها و تغییرپذیری ها می باشد اما در اکثر موارد معرف دو نوع نقش است: یکی از این دو نقش، سرو کوچک استلیزه شده، یعنی بته که گاهی مواقع بطور غلط آنرا نقش کاشمر می نامند، و نقش دیگر ظن السلطانی است. این نقش عبارت است از گلدان مملو از گلی که پرندگان کوچک و زیبایی در بالای آن پرواز می کنند.

به ندرت قالی هایی از قم بر می خوریم، که دارای مجموعه ای از سروهای واقعی در بین گیاهان و درختان گل دار هستند و از روی طرح های لطیف و ظریفی که دو تخته فرش ابریشمین و قدیمی مقبره شاه عباس را در قم نقشین کرده اند، تقلید شده است.