نایین در استان اصفهان قرار دارد و یکی از مناطقی است که دارای فرش های بسیار ظریف و ریزبافت است. فرش نائین با توجه به ویژگی ها و کیفیت خود شهرتی جهانی یافته است و مورد اقبال هنردوستان و خواستاران فرش قرار دارد.
طرح و نقش، رنگ آمیزی، بافت، و سایر ویژگی های این دست باف باعث شده تا فرش نائین پدیده ای استثنایی در میان دست باف های ایرانی باشد و توجه جهانیان را برانگیزد.
اوایل قالیبافی در نایین رونق چندانی نداشت تا اینکه فردی به نام میرزا جلال پیرزاد که معلم یک مدرسه بود تصمیم گرفت بسیاری از دانش آموزانی که قادر به ادامه تحصیل به دلیل شرایط خانواده و اقتصاد نیستند، با این هنر اصیل ایرانی آشنا شوند و در همین راستا به کار در همین زمینه بپردازند.
این معلم مدرسه در حدود سال 1300 با دو تن از افرادی که در خصوص فرش بافی و اصول آن تبحر داشتند، کلاس آموزشی برگزار کرد و تمام مخارج را خود به عهده گرفت. او شخصی دلسوز و با فراستی بود که تاثیر بسزایی در تاریخ فرش نایین گذاشت، همچنین بسیاری از دختران جوان هم بخاطر علاقه ی فراوانشان، به بافت فرش پرداختند و بدین منظور اولین کارگاه قالیبافی در نایین گشایش یافت.
در آغاز به علت عدم استفاده از طرح های اختصاصی، از نقشه های اصفهان و دیگر مناطق بهره میگرفتند که با گذشت زمان بسیاری از طراحان سرشناس مانند برادران حبیبیان با الهام از طبیعت کویری و خشک نایین و همینطور معماری و بناهای تاریخی و قدیمی مبادرت به طراحی و خلق نقشه های بینظیر پرداختند.
خانواده حبیبیان به دلیل شهرت فراوانی که در این زمینه کسب کرده بودند بسیاری از فرش های ابریشم مرغوب و با کیفیت تولید شده از کارگاه حبیبیان با (برند حبیبیان – نایین) به بازارهای داخلی و خارجی صادر و به فروش رسانیدند. لازم به ذکر است که قالی نایین ریزبافت ترین فرش ایران در گذشته به شمار می آمد و در دنیا بسیار طرفدار داشت.
برخی از ویژگی های فرش نائین:
طرح و نقش و نقش مایه:
طرح فرش نائین با ریزه کاری ها و نقوش متنوع و رنگ های دلپذیر خود دربرگیرنده دنیایی از معنا و مفهوم و رمز و راز است. تنوع در نقش ها و نقش مایه ها مرهون علاقه مندی طراحان و استادکارانی همچون مرحوم فتح الله حبیبیان است که دلسوزانه و با عشق در عرصه هنر فرش نقش آفرینی می کنند.
بافت:
دار، شیوه بافت، گره، چله کشی، پودکشی، و شیرازه پیچی در فرش نائین همانند شیوه فارسی باف است. در این شیوه چله ها بر سر دار باقی می ماند. قالی نائین با دو پود، یعنی با پود ضخیم و نازک، و به شیوه لول باف بافته می شود.
مواد اوّلیه:
پنبه و پشم و ابریشم از مواد اوّلیه مهم فرش بافی نائین است. جز مقداری پشم و ابریشم که در محل تهیه می شود بیشتر مواد اوّلیه دست باف ها از مراکز مهم و بازارهای مربوط در شهرهای گوناگون ازقبیل اصفهان و کاشان تهیه می شود. چله و پود فرش نائین معمولاً از نخ پنبه ای است و پرز آن از پشم و ابریشم است. در نائین تارها را برای ایجاد مقاومت بیشتر علاوه بر سه لا سه گرد چند بار آبکوب می کنند.
رنگ و رنگرزی و رنگ آمیزی (چیدمان رنگ):
یکی از موجبات مهم شهرت فرش های نائین انتخاب رنگ های زیبا و جالب و هماهنگ در رنگ آمیزی است که مکمل طرحی چشم گیر و بافتی هنرمندانه در این دست بافته هاست. رنگ در فرش نائین همواره روشن و دلپذیر است. در گذشته نخ قالی با مواد گیاهی رنگرزی می شد، ولی امروزه گاهی از مواد صنعتی نیز استفاده می شود. رنگ های گیاهی از روناس، پوست گردو، برگ مو، پوست انار، اسپرک، و نیل تهیه می شود.
اندازه فرش ها:
اندازه فرش های نائین بسیار متنوع است و از پادری تا بزرگ پارچه (حتی 1000 متری) در این منطقه بافته می شود.
حدود یک قرن است که صنعت فرش بافی به طور جدی و همه گیر در نائین رونق گرفته است، اما قالی بافی در منطقه تودشک از پیشینه ای طولانی برخوردار است. در این شهر از روزگاران دور بافت عبا از پشم شتر متداول بوده و بافندگان محلی پارچه عبا را بسیار ظریف می بافته اند. پژوهشگران ظرافت بافت قالی های این منطقه را میراث هنرمندی گذشتگان می دانند که بافت عبا تجلی گاه آن بوده است.
امروزه عبابافی در این شهر رواج ندارد و منحصر به یکی دو ناحیه ازقبیل قریه محمدآباد نائین است. نوشته اند که فرشبافان نائین ابتدا از طرح و نقش و رنگ آمیزی و نوع بافت فرش بافان بختیاری و یزد و اصفهان پیروی می کردند ولی بعداً مستقل شدند و در اندک زمانی فرش های این ناحیه را سرآمد دیگر فرش ها کردند.
