طرح های قالی کاشان

طرحهای رایج قالی کاشان

قالی های کاشان دنیایی از طرح و رنگ را به چشم هر یننده‌ای عرضه می‌دارند. این قالی ها با وجود تنوع یینهایتی که در بین آن‌ها دیده می‌شود ،از نقشها و طرح هایی کلی و ثابت پیروی مبی‌کنند. نقوش رایج قالی کاشان عموما ترکیبی از نقش های تزیینی است که از ترنج مرکزی چند قسمتی و لچک های مربوط به آن تشکیل می شده است. همانطور که در قالیهای ایرانی مرسموم است، ترنج مرکزی از تعداد زیادی ترنج متحد المرکز تشکیل یافته و ترنج دارای حالت خاصی به شکل یک چیلیپای ستاره ای یا شاخه شاخه است.

در مقابل حاشیه  اصلی قالی کاشان دارای نقوش درشتی است که به صورت دو برگ در دو طرف شاخه و یا چهار نوع کوچکتر از همین نوع نقش حفاظت می شده اند. در روی زمینه و لچک های قالی بازی ظریفی از ساقه های باریک و رشته های نرمی دویده و زمینه ای با نقش های برگ خرما – گلهای ختمی-گلهای نیلوفر آبی-گلهای سرخ کوچک-برگ های نوک تیز و غیره پوشیده شده بوده و همه ی آنها به شیوه ای طراحی شده بودند، که اندک حالت هندسی شده داشته اند. این ویژگی آخر پس جنگ جهانی اول کلا در این قالی ها از بین رفته است.

بنابراین طرح جدیدی که بر روی این قالی ها ظاهر شد و مرکب از مجموعه گیاه سبز و خرمی است،در ترنج مرکزی میبینم.در این دوره مثل تولیدات معاصر ترنج تمایل به کوچک شدن دارد و مبدل به شکل بیضی می شود. در قاب اصلی حاشیه و در روی یک زمینه آبی دریایی نقشی را میبینیم، که گلهای درشت و برگ های نخل زینتی تشکیل شده است و در لابه لای آنها به تناوب گلهای کوچک قرار گرفته است.

این طرح از نقش های قدیمی هراتی، که آنرا مستوفی می نامند الهام گرفته شده است.معمولا در این قالی چهار یا شش عدد قاب حاشیه ای به اضافه یک لبه ی تاریک یعنی حاشیه که در کنار قالی قرار گرفته و فقط دارای یک رنگ ابی و قرمز است وجود دارد. قالیهای کاشان عموما و بخصوص در ابعاد سجاده ای آن،گرایشی به ترکیب نقش تزیینی که در بالا توضیح داده شده نزدیک است.

در قالیهای ابریشمین کاشان  که محصولاتی جدید هستند، معمولا مجموعه تصاویر و حالت تصویرگری آن نسبت به سنت وفادار مانده  که به همین دلیل خطر مواجهه با تصاویر نامناسب از کتاب ها یا کارت پستال های مصور و یا عکس هایی که از اسکناس‌ها گرفته می‌شوند، وجود ندارد. در این قالی ها اکثرا تصاویر پرندگان،چهارپایان، گیاهان، درخت زندگی، سوارکارن صحنه های از شکار، شکل موجودات اسطوره ای و یا افسانه ای مثل اژدهای پرنده ،حیوانات شکارچی ،درخت سخنگو که در سر از درخت بیرون آورده اند می بینیم.

در سوابق تاریخی فرشبافی کاشان دیدم که این حرفه در کاشان  ریشه در زمانهای دور داشته و علی رغم بحران های اقتصادی توانسته است همچنان به بقای خویش ادامه دهد. در این روند درخواست بازارهای جهانی گاه اعمال کننده سلیقه ی خویش برای ارائه تولیدات با نقوش وساختار مخصوص برده است در این راستا قالیهای اواخر قرن نوزدهم کاشان بواسطه بافت بسیار ضعیف و پشم بسیار لطیف، به راحتی در اولین نظر قابل تشخیص اند.

از طرح لچک ترنج سنتی کاشان (ترنج ظریف و کشیده به رنگ آبی سرمه ای که عینا این رنگ در لچک های و حاشیه ها نیز تکرار شده)در یک زمینه لاکی رنگ و یا برعکس ترنج لاکی در متن سرمه ای در برخی از مراکز قالیبافی ایران مانند کاشان-یزد-اردستان و همچنین کشور مصر تقلید می شود.

طرحهای قالی کاشان تا حدود زیادی تاثیر از طرحهای اصفهان و نقشه های سنتّی ایران الهام گرفته است با این تفاوت که در نقوش فرش کاشان از گل بته و طرحهای افشان و طرحهای ساده تر مربوط به پارچه بافی بیشتراستفاده می شود.

در نمونه ها و یا تصاویری که بعضاً در کتابهای خارجی از قالیهای قدیمی کاشان دیده می شود گاه از وجود قالیهای بسیار ظریف و زیبا و هنرمندانه با رنگهای درخشان و جذاب در گذشته خبر می دهند، در این قالی ها دیده می شود که چگونه هنرمندان با ذوق این شهر با استفاده از طرحهایی جذاب از گل و پرنده و چرخشهایی همراه با رنگهای فوق العاده شفاف و درخشان که معمولاً از رنگهای طبیعی روناس به وسیله رنگرزان ماهر به دست می آید، که چه کیفیت بی نظیری روی قالیهای گذشته کاشان ایجاد می گردد. در حال حاضر از آن قالیچه های زیبا و مشهور کاشان که در دهات و بخشهای کاشان نظیر غیاث آباد، نوش آباد، و غیره بافته می شود چندان اثری دیده نمی شود.

طرحهای امروز قالی کاشان

طرح های امروزی قالی کاشان همان لچک ترنج قدیم است با این تفاوت که رنگ و لعاب فرش امروز کاشان ملایم تر به اصطلاح خواب تر از رنگ قدیم است. طرح ها هم خلوت تر هستند، اما اصالت طرح حفظ شده است. در حالی رنگهایی که امروزه در قالی امروزی کاشان استفاده می شود، رنگ بژ و زیتونی جایگزین رنگ سرمه ای و لاکی قدیم شده ا. رنگ صورتی در گل ها جایگزین رنگ لاکی شده ولی رنگ آبی از قدیم که در فرش ها بافته می شده تا به اکنون هم در بافته ها دیده می شود.

از طرح هایی که در قالی کاشان بافته می شود، می توانیم به طرح درباری اشاره کنیم که همان طرحی که در نائین به افشان معروف است به این صورت که چهار طره و لچک در فرش حذف می شود و زمینه و حاشیه یکی است و زمینه نسبتاً شلوغ است و با رنگ و لعاب قدیم کاشان بافته می شود.

در قالی کاشان از ابریشم به ندرت در گل ها و زمینه استفاده می شود. قالی های کاشان در ابعاد و اندازه هایی از پشتی تا اندازه 4×3 بافته می شود، قالی های بزرگ تر ا ز ابعاد 4×3 حتماً با رنگ و لعاب قدیم بافته می شود. واحد اندازه گیری در قالی کاشان خانه است.

همچنین بخوانید:

http://blog.gilar.ir/%d8%aa%d8%a7%d8%b1%db%8c%d8%ae%da%86%d9%87-%d9%be%db%8c%d8%af%d8%a7%db%8c%d8%b4-%d9%87%d9%86%d8%b1-%d9%81%d8%b1%d8%b4%e2%80%8c%d8%a8%d8%a7%d9%81%db%8c-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86/