فرش یزد ؛ هنری از جنس کویر

یزد یکی از شهرهای تاریخی و باستانی در مرکز ایران است که بین شهرهای اصفهان و کرمان واقع است. فرش یزد و قالیبافی یزد در صنعت فرش از جایگاه بسیار ویژه ای برخودار است.فرش دستباف یزد دارای قدمت زیادی است و سالیان متمادی به عنوان یکی از بهترین زیراندازها در کشور شناخته می‌شد، طرح‌هایی چون سردارجنگی و احمدمحمدآبادی از جمله هنرآفرینی یزدی‌ها در فرش دست‌باف بوده است.

مارکو پلو جهانگرد معروف ایتالیایی (1254-1324)، کسی که به جاده ابریشم سفر کرد (جاده ابریشم یا راه ابریشم شبکه باستانی مسیرهای تجاری که برای قرن ها از طریق مناطق قاره آسیا اتصال شرق و غرب از چین تا دریای مدیترانه مرکزی به تعامل فرهنگی بود) او در مسیرش به کویر Gobi از شهر یزد بازدید کرد و توجه او به پارچه های طلایی که توسط سازندگان نساجی یزد ساخته میشد جلب گشت.

اکثر مردم یزد در گذشته مشغول ریسندگی و بافندگی پارچه های مختلف ابریشم بودند، بعدها آنها بسیاری از این تار و پود های ابریشم را به هند، آسیای مرکزی، برخی از مناطق چین، روسیه، ترکستان و … صادر کردند.قالیبافی در یزد از قرن 19 آغاز شد اما قالی های این منطقه در طول جنگ جهانی دوم در کشورهای غربی شناخته شد.

طرح های رایج فرش یزد

در گذشته فرش یزد با طرح و نقش هراتی و چهار خانه بافته می شد اما پس از ورود طرحهای فرش کرمان، تنوع بیشتری یافت و اینک طرحها از اصفهان و کرمان و کاشان اقتباس می گردد تأثیر پذیری قالی یزد از قالیهای کرمان بخصوص از زمانی که از نقشه استفاده می شود بیشتر محسوس است. با همه اینها در قالی یزد، نقش گلها با تزئینات هندسی و نیز نقش ترنج و طرحهای باغی متداول ترند.

ساختار

در قالی یزد که عموماً با دار عمودی و گره نامتقارن فارسی و دو پوده تولید می گردد تار از پنبه و پود نیز از پنبه یا پشم است. پرز: کیفیت پشم که عموماً از بازار اصفهان و تهران فراهم می گردد متفاوت است و معمولاً نیمه بلند چیده می شود. برخی قالیهای پرز نخی مصرف خانگی دارند. و گاهاً از پشم براق و کمی نرم و کم دوام نیز استفاده می شود که قالیهای حاصله کیفیت چندانی ندارند. گره: همچنان که پیشتر اشاره شد گره قالی یزد از نوع فارسی باف بوده و تقریباً ظریف تولید می گردد.با رجشمار پنجاه

رنگ بندی

قالی یزد عموماً از رنگ بندی تیره تری برخوردار است با اینحال طیف رنگهای تیره فام در اکثر موارد از هارمونی بسیار جذابی برخوردار شده اند. رنگهای زمینه در قالی یزد عبارتند از آبی و قرمز مایل به بنفش . از سفید، آبی روشن و صورتی (رنگهای روشن فام) جهت ایجاد کنتراست بهره گرفته شده است. آن دسته از قالیهای تولید شده در یزد که متأثر از قالیهای کرمانی هستند عموماً از طریق چیرگی رنگ قرمز حاصل از قرمز دانه، رنگ آبی روشن یا تیره و همچنین رگه های آبی رنگ که در پشت قالی قابل رؤیت هستند قابل تشخیص اند.

اکنون رقابت صنعت فرش در ایران زیاد است و فرش یزد با فرش کاشان رقابت می کند با این حال رنگ بندی و نقش های فرش یزد جدیدتر و به روزتر است و مورد اقبال بسیاری قرار گرفته است و با توجه به مشکلاتی که در صادرات فرش در این دو سه سال وجود داشت بیشتر بخش خانه‌داری یزد، تهران، همدان، شیراز، اصفهان و غیره خریدار فرش هستند و امیدواریم که با برداشته شدن تحریم ها مشکل صادرات نیز حل شود و بازار بهتری در سال‎‌های آینده داشته باشیم.